|
|
|
Ní raibh sé ag iarraidh go dtiocfadh
fás ró-mhór ar An Screabán, eastát tionsclaíochta Ghaoth Dobhair, ach an oiread.
Mhol sé go bhfaigheadh Gaeltachtaí eile taobh amuigh de Ghaoth Dobhair a gcuid
eastáit bheaga féin.
Chaith sé suas le 8 mí sa cheantar, ag oibriú leis na daoine. "Bhí
sé ar an tógra is mó i mo shaol. D'eagraigh muid suas le 60/70 cruinniú mór, agus
dhírigh mé ar chúig n-ábhar go príomhdha: An Talamh; Na Daoine agus a gCultúr; Slí
Maireachtála; Seirbhísí; agus an chuma a bhí ar an áit".
Fuair Tuarascáil Anson poiblíocht mhór sna nuachtáin áitiúla, agus sna
meáin Ghaeilge, nuair a foilsíodh é i 1982. Dúirt scríbhneoir amháin go raibh an
plean ina "blueprint for the whole of the west of Ireland". Ach tháinig
an tuarascáil amach ag an am contráilte. Bhí fiosrúcháin ar bun maidir le scanaill
airgeadais taobh istigh den Údarás, agus bhí daoine a mbriseadh as a bpostanna.
Rinneadh neamhiontas dena thuairisc.
Thug Brian Anson cuairt ar Ghaoth Dobhair anuraidh. "Mhothaigh mé
iontach brónach. Bhí an áit seo mar a bheadh an darna baile agam, ach ní raibh fonn
orm pilleadh. Mhothaigh mé brónach agus feargach. Bhí an chuma air nach raibh dul chun
cinn mór ar bith déanta".
"Má sheasann na daoine le chéile, éireoidh leo. Ach troideann siad
le chéile, agus titeann siad amach le chéile.
D'eagraigh muidinne comhairle pobail, i nGaoth Dobhair, saor ó
pholaiteoirí, sa doigh is nach mbeadh siad ábalta cuir isteach ar an dul chun cinn. Ach
thit sé as a chéile, agus níor tharla a dhath".
Tá an tUasal Anson ina chónaí sa Fhrainc anois, agus is beag seans a
bhíonn aige cuairt a thabhairt ar an cheantar. Ach níl sé éadochasach go huile is go
hiomlán faoin áit. "Ba chóir athbhreithniú a dhéanamh ar ár dtuarascáil anois.
Níor scríobhadh é i dteanga na státseirbhíse. Scríobhadh é dona daoine. Deirim seo
go neamhbhalbh. Seo caipéis gur féidir a phiocadh suas anois, fiche bliain i ndiaidh dó
a bheith scríofa, agus úsáid a bhaint as. Iarraim ar Údarás na Gaeltachta an plean a
eisiúint, agus a sheoladh amach chuig na daoine. Ba chóir leagan giorraithe den phlean a
chur amach i nGaeilge láithreach".
Maidir le cúrsaí fostaíochta sa cheantar, deir sé go raibh foláireamh
tugtha aige don Udarás 34 bliain ó shin, fán chineál fostaíochta a bhí siad ag
cruthú. "Ná cuir do chuid uibheacha uilig sa bhascáid amháin a choíche"
adúirt sé leo. "Déan iarracht tionscail dúchasacha, agus tionscail faoi stiúir
daoine áitiúla a bhunú. Iarradh ormsa, Sasanach, teacht chuig an cheantar agus
staidéar a dhéaamh ar chultúr na háite. Chuir mé a dó agus a dó le cheile. An rud
ab fhearr fá mhuintir na Gaeltachta, ná, go raibh siad ildánach, iltalannach. Bhí
scileanna feirmeoireachta, iascaireachta, agus ceardaíochta, agus moll scileanna
dúchasacha eile acu. Ba chóir díriú ar na scileanna sin a usáid. Ach thóg an
tÚdarás monarchain chun leitheidí málaí plaisteacha a dhéanamh, agus níl rud ar
bith níos cinnte ná go maróidh tú saibhreas teangan na ndaoine le tógraí a
thugann orthu an fhoclaíocht dúchasach a fhágáil ar lár. Bhí an globalisation ag tógáil ar shiúil an tsaibhreas agus an chultúr i saol na ndaoine ag an am, agus tá
go fóill".
Meastar gur shíl daoine san Údarás go raibh plean Anson ag dul ró-fhada,
ró-ghasta nuair a tháinig sé amach i dtús na nOchtóidi.
Anois, agus barúlacha úra a dhith go gasta chun An Ghaeltacht, agus
fostaíocht sa Ghaeltacht a shábháil, an éisteofar leis an Sasanach fadradharcach seo
nó an leanfaidh na hÚdaráis de bheith ag líonadh potholes?
©
www.craiceailte.com 2003
[Brúigh anseo do mholtaí Brian Anson]
|
|
Cás na Gaeltachta
i mbéal an phobail
Anailís i bhFoinse na
hAthbhliana ar figiúirí Scéim Labhairt na Gaeilge a chuir tús le coicíos plé,
díospóireachta is argóna ar na meáin faoi cheist na Gaeilge sa Ghaeltacht. Ní hé sin
amháin ach eagraíodh sraith cruinnithe poiblí i nGaeltacht Chonamara le plé a
dhéanamh ar ar cheart stop a chur le daoine gan Ghaeilge ag bogadh isteach sa
bhFíorghaeltacht. Tá míle fáilte rompu sa Bhréag-ghaeltacht, áit nach féidir leo
dochar ar bith a dhéanamh.
Sa phlé seo ar fad ní raibh gíog ná míog as
Ghluaiseacht oifigiúl na Gaeilge. Tugadh cruinniú de Choiste Ghnó an Chonradh le
chéile, ceart go leor, ag a pléadh an anailís i bhFoinse ach ní fhéadfaí
tíocht ar shocrú faoi ráiteas a eisiúnt. Tada ón gComhdháil ach an oiread. Is mó
imní atá ar an gComhdháil i Sráid Cill Dara faoi stádas na Gaeilge san Eorap ná faoi
chreimeadh na teanga bheo sa Ghaeltacht!
|
|
|
|
Rabhadh Lucht Cáinte an Chogaidh faoin
gCogadh Fuar
Tuairiscíonn Carolyn Farrar as Nua Eabhrac
Tá eagraíocht frithchogaidh sna Stáit Aontaithe tar éis ceann de na fógraí
polaitiúla is conspóidí sa tír sin a athfhoilsiú chun seasamh in aghaidh phleananna
Riarachán Bush do chogadh in aghaidh na hIaráice.
Tá an fógra nua neamhbhalbh seo, a nascann féidearthachtaí
cogaidh le cogadh domhanda núicléach, á chraoladh ar stáisiúin teilifíse i 13
cathair i Meiriceá.
"Is teachtaireacht shimplí atá againn: Lig do na cigirí a jab
a dhéanamh le bhur dtoil," a deir Eli Pariser ón MoveOn.org, urraitheoirí an
fhógra. "Fhad is atá an fhoireann ó na Náisiúin Aontaithe fós ag obair go crua
níl aon ghá arm a chur isteach agus tús a chur le rud éigin a d'fhéadfadh deireadh a
chur le rialtais chairdiúla nó tús a chur le cogadh ceimiceach agus bitheolaíochta,
nó fiú cogadh núicléach."
Craoladh "Fógra na Nóiníní" faoi mar a tugadh air, le
linn fheachtas uachtránachta 1964 idir an tUachtarán Daonlathach Lyndon B. Johnson agus
a iomaitheoir Poblachtach Barry Goldwater. Bhí cailín óg le feiceáil sa phictiúr dubh
agus bán agus í ag piocadh piotal ar phiotal ó nóinín agus í á gcuntas ceann ar
cheann. Bhí a híomhá reoite nuair a shroich sí uimhir a deich agus glór fir le
cloisteáil ag tosnú comhairimh mhíleata, ag críochnú le néal muisiriúin
núicléiche. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ní raibh Goldwater luaite ach chuir an
fógra seo imní ar an bpobal go bhféadfadh Armageddon núicléach a bheith mar thoradh
ar a sheasamh míleata.
Bhí dearcadh chomh diúltach ag an bpobal ar an bhfógra gur stopadh
é tar éis aon léiriú amháin. Fós féin, bhí an bua ag Johnson agus ba chuid de
stair chultúrtha Mheiriceá fógra na nóiníní ó shin i leith. (Tá an bunfhógra
Nóiníní le feiceáil ag: http://www.ammi.org/cgi-bin/video/years.cgi?1964,,,,D,, )
Bhí go leor daoine ag baint úsáid as Fógra na Nóiníní chun a
dteachtaireachtaí féin a chur in iúl, fiú roimh an bhfógraíocht atá ag tarlú faoi
láthair agus tá sé úsáidte ag an gcartúnaí polaitiúil Mark Fiore chun an cogadh
leis an Iaráic a nascadh le riachtanas ola na Stát Aontaithe. (Cartún le feiceáil ag:
http://www.markfiore.com/animation/campad.html )
Filleann leagan nua MoveOn.org chuig íomhá an chailín óig agus í ag tarraingt piotal
ón nóinín. Léirítear radharcanna de ghníomhaíochtaí míleata sa Mhurascaill , agus
í ag cuntas, ag réabadh ó thoibreacha ola ag dó, chuig saighdiúirí gortaithe, chuig
saoránaigh ag dul ar mire agus sa deireadh chuig néal muisiriúin núicléiche. Léann
glór: Cogadh leis an Iaráic. B'fhéidir go mbeadh sé thart go luath. B'fhéidir nach
mbeadh. B'fhéidir go leathnódh sé amach. B'fhéidir go dtiocfadh antoiscigh i gcumhacht
ar thíortha le hairm núicléiche. (An fógra iomlán le feiceáil ag:
http://www.moveon.org/pressroom.html )
Bunaíodh MoveOn.org i San Francisco i 1998 chun tacaíocht a lorg in aghaidh mhileanú an
Uachtaráin Chlinton. D'eagraigh an grúpa achainí in aghaidh an chogaidh ar líne chomh
maith, agus chaitheadar níos mó ná $300,000 ar fhógraíocht nuachtáin frithchogaidh
an mhí seo caite. (achainí le feiceáil ag:
http://www.moveon.org/winwithoutwar/ )
Tá na
hagóidí ag leanúint ar aghaidh sa bhaile, fiú agus riacharán Bush ag láidriú a
seasamh míleata sa mhuirascaill, bhí na sluaite ag na hagóidí an deireadh seachtaine
seo caite i Washington D.C. agus cathracha eile ar fud na Stáit Aontaithe ach fós féin
ní raibh an méid sin ann agus a cheapfá. (féach na hagóidí ag: http://www.latimes.com/news/nationworld/world/la-fantiwar19jan19001523.story )
Ainneoin phobalbhreith a léiríonn tacaíocht ghinearálta ach
coinníollach an phobail don chogadh leis an Iaráic, tá meascán mearaí daoine meallta
ag an ngluaiseacht frithchogaidh sna Stáit Aontaithe, ó Seanmháithreacha ar son
Síochána, a dháileann billeoga agus a bhíonn i mbun agóide i St. Paul, Minnesota;
agus Club Sierra, eagraíocht chomhshaoil; go dtí Comhairle Náisiúnta na nEaglaisí.
D'íoc grúpa gnó Poblachtach as fógra iomlán leathanaigh le déanaí sa Nuachtán
coiméadach Wall Street Journal ag tabhairt rabhadh don Uachtarán Bush "Tá an
domhan ag éirí nach mbeidh armlón ag Saddam Hussein. Caithfidh tusa bealach níos fearr
a aimsiú chun seo a chinntiú." (ó scéal ag:( http://story.news.yahoo.com/news?tmpl=story&u=/usatoday/20030117/ts_usatoday/4788919 )
Ní hiad díreach na daoine ar an tsráid atá ag iarraidh ar na
Stáit Aontaithe a bpleananna cogaidh a chur siar. Is iad an Fhrainc agus an Ghearmáin an
dá náisiún Eorpach is mó atá ag rá fanacht, agus iad ag iarraidh go mbeadh níos mó
ama ag na cigirí arm a gcuid oibre a chur i gcrích, agus tá an Rúis ag rá an rud
céanna agus an tSín ag lorg réiteach dioplóimaitiúil don ghéarchéim. Chuir NATO
siar cinneadh, an tseachtain seo, maidir le tacaíocht atá éilithe ag na Ståit
Aontaithe de bharr easaontas na Gearmáine agus na Fraince go mórmhór. (scéal iomlán
ag: : http://www.iht.com/articles/84323.html )
Tá
agóidithe frithchogaidh tar éis lá eile agóide a ghairm ar an 15 Feabhra. Ach seans go
mbeidh atmaisféar na hagóide seo ag brath ar thuairisc ó Chomhairle Slándála NA ar 27
Eanáir agus cruinniú idir George W. Bush agus Príomhaire na Breataine Tony Blair.
©
www.craiceailte.com 2003
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gaeil in aghaidh an Chogaidh
Tuairisc ón mórshiúl in éadan an chogaidh ag Aerfort na Sionainne le Dónal Mac
Fhearraigh
Tá Donal Mac Fhearraigh as Doire Chonaire, i dTír Chonaill, ina Eagraí ar an
ghluaiseacht fríth-chogaidh i
nDún Laoghaire. Tá ina bhall den pháirtí Sóisialach.
Ba é an rún is fearr a bhí ag an rialtas seo ná Arm-phort na Sionainne
.Tá na mílte saighdiúir agus airm ag taistil tríd an aerfort, ag briseadh na
ríallacha a bhaineann le neodracht na hÉireann.
Deagraigh an Gluaiseacht In Éadan an Chogaidh mórshiúl ar an 18ú Eanáir chun
aird a tharraingt air.
Dfhág muid Baile Átha Cliath ar 9.30 maidin Dé Sathairn. Bhí na céadta duine
ag fanacht ar bhusanna. Sa deireadh bhí orainn tuilleadh busanna a eagrú sa dóigh is go
mbeadh spás ann dachan nduine. Bhí muid ag dréim le scaifte de suas le míle
duine, ach nuair a shroich muid Baile na Sionainne chonaic muid go raibh suas le trí
mhíle duine í láthair. Sa deireadh tháinig sé bus as BÁC, triúir as Corcaigh agus
dhá cheann as Gaillimh. Bhí leictreachas san aer. Ní mion scaifte a bhí amuigh ar
mhaithe le coinsias sacu féin a ghlanadh a bhí anseo bhí muid ag cuir in
iúil mothúcháin agus inchinn mórálach na tíre. Tá an Rialtas sa mhionlach, ag
iarraidh fanacht mór le Bush.
Thosaigh an mórshiúl lán de ceol agus dathanna. Bhí mise ag siúl ar chúl and
bhuíonn ceoil samba, agus ní raibh mé abalta tús nó deireadh an mhórshiúil a
fheiceáil. Arís agus arís bhí muid ag scairtigh "1,2,3,4, We dont want your
bloody war" agus "George Bush we know you, your daddy was a killer too"
agus "No war on Iraq, No blood for oil, No US warplanes on our soil".
Ag an terminal chuala muid ó Theachtaí Dála agus lucht eagraithe an mórshiúil.
Dhreap cuid den scaifte suas ar díon príomh fhoirgneamh an aerfoirt agus chroch siad
brat le "US troops out of Shannon" air ón díon. Thug Cigirí Airm
iarracht an terminal a scrúdú, ach chuir na gardaí cosc orthu. Ansin rinne na Teachtaí
Dála a bhí i láthair iarracht fáil isteach ann, ach chuir na Gardaí cosc orthusan
fosta. Ag an am céanna thug duine inteacht faoi deara go raibh eitealan ón US Navy san
aerfort agus suas le céad póilín á chosaint.
Níl an chuma ar an scéal go bhfuil moran cosanta ar fáil do neodracht na hÉireann
anseo áfach.
Bhí an agóid tharr barr, agus thóg sé croíthe na ndaoine a bhí páirteach. Suas
le 3000 duine. D'amharc muid orainn fhéin agus na agóidí ar fud an Domhain ar an
teilifís an oíche sin. Ón Seapáin go dtí an Eoraip, go dtí na Stáit Aontaithe bhí
an Domhan in éadan an chogadh. Í Washington bhí suas le 500,000 duine páirteach san
agóid, agus ní seo fiú an príomh lá idirnáisiúnta atá eagraithe ag an ghluaiseacht
chun cosc a chuir ar an chogadh. Ar an 15ú Feabhra beidh an Domhan uilig ag siúl ar son
na síochána arís.
Is é seo an gluaiseacht síochána is mó dá raibh ann riamh. Bhí sé soiléir domsa
an lá sin gur féidir linn stad a chur leis an chogadh seo, tríd cumhacht s'againne, na
gnáth dhaoine. Déan cinnte go bhfuil tú i mBaile Átha Cliath nó Béal Feirste ar an
15ú Feabhra!
© www.craiceailte.com 2003
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gaolta Dhomhnach na Fola:
Fulaingt gan Faoiseamh
Agus Cuimhneachán
Dhomhnach na Fola buailte linn arís an mhí seo, amharcann muid ar a bhfuil bainte amach
ag Fiosrúchán Saville. Tá an t-iriseoir, Danny Brown, ag freastal ar
fhiosruchán Dhomhnach na Fola ón uair gur thoisigh sé. Seo a bharúil pearsanta fána
bhfuil tarlaithe go dtí seo. . . .
Agus mé i mo shuí sa bhaile i nDoire ag scríobh an ailt seo tráthnóna Dé
Céadaoin 22 Eanáir 2003, tá Sir Edward Heath, a bhí ina phríomh-aire i rialtas na
Breataine i 1972, ag tabhairt fianaise ag fiosrúchán Dhomhnach na Fola i Halla
Westminster i Londain. Deich mbliana ó shin, cha dtiocfadh le duine ar bith samhailt go
mbeadh siad ábalta a mhacasamhail a scríobh.
Is léir, mar sin, go bhfuil céimeanna móra tábhachtacha chun
tosaigh tógtha ag an fhiosrúchán ar lorg fhírinne imeachtaí Dhomhnach na Fola.
D'éist muid le fianaise ó na h-oifigigh sinsearacha a bhí i gceannas ar Arm na
Breataine ag an am agus, ar ball, cluinfidh muid ó na saighdiúirí a mharaigh ceathrar
fear déag ar imeall cheantar Thaobh an Bhogaigh. Chuala muid caint ar chomhcheilg i ranna
rialtais daoine neamhchiontacha a mharú ar shráideanna Dhoire le múineadh a chur ar
náisiúnaithe agus le deireadh a chur le "Doire Saor".
Bíonn mionphoinntí conspóideacha i gcónaí ag an fhiosrúchán agus, ó am go h-am,
bíonn muid uilig gaibhte ag na mionsonraí seo agus cailleann muid ár radharc ar an
scéal mhór agus, agamsa, is é cás na dteaghlach an scéal mór.
Le 31 bliain anuas, tá na teaghlaigh ag iarraidh cruthú gur dúnmharaíodh a gcuid fear
ag saighdiúirí a bhí fostaithe ag rialtas na Breataine, a fuair a gcuid traenála ag
rialtas na Breataine agus a ordaíodh isteach i gceantar Thaobh an Bhogaigh ag oifigigh an
Airm a bhí i dteagmháil leis an leibhéal is airde de rialtas na Breataine.
Nuair a fógraíodh go mbeadh fiosrúchán nua ann, chreid daoine go
raibh deireadh le breithiúnas an Tiarna Widgery, a bhí i mbun an chéad fhiosrúcháin i
1972. Ach, chomh luath is a thosaigh fiosrúchán Saville, léiríodh dúinn nach mbeadh
na fórsaí slándála a dtugtar "securocrats" orthu i mBéarla, chomh
h-oscailte agus a ba chóir dóibh a bheith. Scriosadh na gunnaí a bhí in úsáid ag na
paratrúipéirí ar Dhomhnach na Fola, níl teacht ar chuid mhaith de na grianghrafanna
agus den scannánaíocht a rinneadh ar an lá agus bíonn na dlíodóirí atá ag
gníomhú ar son na Ranna Cosanta ag an fhiosrúchán i gcónaí ag iarraidh séanadh gur
tharla a dhath ar bith a bhí mídhleathach.
Agus ní h-iad na "securocrats" amháin atá ag cur bac ar
an fhiosrúchán. Chaill na teaghlaigh gach cás cúirte a d'éirigh as iompar an
fhiosrúcháin. Sin an fáth go gcaithfidh siad taisteal anonn go Londain gach
seachtain. Sin an fáth nach mbeidh siad ábalta aghaidh na saighdiúirí a mharaigh a
gcuid fear a fheiceáil nuair atá siad ag tabhairt fianaise sa tseastán. Tá an chuma
air go bhfuil "an córas" ag druidim na ranganna le iad féin a chosaint.
Tá roinnt daoine den bharúil go ndéarfaidh an fiosrúchán go
raibh triúir ná ceathrar saighdiúir a chaill a smacht orthu féin agus a mharaigh
daoine gan fáth. Beidh le feiceáil.
Tá rud amháin cinnte, áfach. Cosnóidh an fiosrúchán suas le £155 milliún agus
beidh cuid de na dlíodóirí agus de na h-abhcóidí iontach saibhir dá thairbhe.
Plus ça change, plus c'est la même chose.
©
www.craiceailte.com 2003
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Druma agus Dord Gaelach
Dúlamán na Binne Buí a
chur tús leis.
Bhí an cumadóir ceoil David Bickley ag éisteacht le leagan
Chlannad den amhran sin i 1993, nuair a smaointigh sé go luífeadh an Ghaeilge agus Dance
go compordach sa leaba céanna. Rinneadh samplaí a thaifeadadh, agus chuaigh David i
gcomhar le ball páirt aimseartha den Orb, Tom Green i mBrixton. Thug Bickley, an
tamhránaí Úna Ní Bhaoill agus roinnt ceoltóirí le chéile, agus cuireadh toradh á
saothar amach ar chaiséad. Chuaigh siad ar an ardán ag Craic na Samhna i Ráth Cairn
agus chuaigh an slua ar mire, gan cnaipí damhsa. Bhí draíocht ar leith ag baint le cur
í láthair agus geatsaíochtaí stáitse Úna. Bhí An Ghaeilge fíorGhnéasach í mbéal
s'aicise, agus chuaigh sé i bhfeidhm go mór ar na daoine a chonaic í an oíche sin
agus ar oícheanta eile ina dhiaidh.
Ansin, d'eisigh lipéad ceoil traidisiúnta, Starc Records i mBaile
Átha Cliath an chéad albam dá gcuid, SERPENTINE, ar a raibh ceoltóirí eile ón
lipéad ag seinm, baill den ghrúpa DEISEAL agus an fidléir iomráiteach Máire
Bhreathnach. Tháinig albam eile amach cúpla bliain ina dhiadh sin, MYSTURA, agus i 1997,
bhuaigh siad Gradam Hot Press "No 1 Dance Act in Ireland". Tá a gcuid ceoil ar
fail anois ar fud Mheiriceá, ar an lipéad Global Fusion, ón uair gur éisíodh
bailiúchán dá gcuid hits Gaelach, "Ten Years Under The Earth".
Rinne siad achan iarracht lipéad eile a aimsiú in Éirinn chun a
gcuid ceirníní a chur amach, ach theip orthu. Anois, tá albam úr Gaelactica éisithe
acu ar lipéad dá gcuid féin, Stormtree. Bhí na sean cheirníní ag brath den chuid is
mó ar leaganacha úra de shean amhráin, ach is amhráin úra cumtha ag Una Ní
Bhaoill atá ar 'Gaelactica'.
Rinneadh Gaelactica a léiriú i nead Tom Green i mBrixton Shasana,
le cuidiú ó cheoltóirí cosúil leis an chláirseoir Ursula Burns as Béal Feirste, an
drumadóir Richard Sliwa as Manchain (Ball d'Inner Sense) agus seaimpín an bhodhráin
Tony Quinn.
Deir Bickley go mbeidh siad ag taisteal ar fud na tíre leis an
"Psychedelic-Punk-Ancient-Tribal-Ruckus" seó .
Beidh Gaelactica ar fail sna siopaí ón 12ú Feabhra ar aghaidh.
Focáilfidh an ceol seo le do chloigean, ach is fiú é.
Éist le rianta ón albam nua anois ag: www.hyper-borea.com
©
www.craiceailte.com 2003
|
|
|
|
|